آموزش زبان کردی

راهنمای مختصری از نوشتن زبان کردی

برای نوشتن زبان کردی، غالباً از الفبای عربی استفاده ميشود، اما برای کم شدن فاصله ی نوشتار با گفتار و نيز بيان برخی از ویژگیهای زبان کُردی، تغیراتی چند در این رسم الخط وارد شده است، که به اختصار بیان می شود

حرکات و اعراب در رسم الخط کردی

زَبَر(فتحه). به جای گذاشتن علامت فتحه روی حروفی که این حرکت را دارند، به آخر آن حروف حرف "ه" اضافه میشود. مثال: حَسَن = حه سه ن ، بَهمَن = به همه ن بَرادَر= به راده ر

زیر (کسره) . در وسط کلمه "مـێــو" و در حالت پیوستگی به آخر کلمه یا آزاد "ێ" نوشته میشود. مثال: کِتاب = کێتاب ، زِمستان = زێمێستان ، پسر =پێسه ر .

پیش(ضمّه) . ضمّه کوتاه را یک واو و ضمّه کشیده را دو واو مینویسند.

مثال: کُوردستان = کوردستان

 تشدید(ــّــ). حروف مشدّد به صورت تکرار حروف نشان داده می شوند.

مثال: محُمّد = موحه ممد ، مکّه = مه ککه

 کسره ی کوتاه. صوتی کوتاه نزدیک به صوت کسره است که در رسم الخط لاتین به صورت "I" نشان داده میشود، عرب آن را کسره ی مختسسه یعنی کسره ی دزدکی میخوانند. و در عربی هیچ گونه علامت بخصوصی ندارد. ولی در بعضی از کتابها با گذاشتن یک علامت ساکن کلمه را به دو سیلابی تبدیل میکنند .

مثال : بین^گ = سیلاب اول " بیـــت" و سیلاب دوم "نگ" . به این ترتیب حرف "ن" با این کسره ی کوتاه بیان شده است.

 الف(ا) . در وسط یا آخر کلمه می آید و معادل حرف الف در وسط و آخر کلمات فارسی است؛ و در اوّل کلمه ، همزه ( ئـــ ) می آید .

مثال: باران = باران ، آشنا = ئاشنا ، آلاچیغ = ئالاچیغ

 نشانه های اصواتی که از خصوصیات زبان عربیند و در زبان کردی نیستند. از الفبای کردی حذف شده اند. از قبیل: ث، ص، ذ، ض، ط و ظ، که کردان آن را تلفظ نمیکنند و در الفبا جایی ندارند. به جای "ث" و "ص" از حرف "س" و به جای "ذ"،"ض"، "ذ" و"ظ" از حرف "ز" استفاده میشود. و همچنین جای "ط" را "ت" گرفته است.

 نشانه های اصواتی که در زبان کردی تلفظ میشوند و زبان عربی فاقد آنهاست، با علایم ویژه نشان داده و به الفبای کردی افزوده اند، که عبارتند از : "پ"، "چ"، "ر"، "ژ"، "ڤ"، "گ"، "ڵ"، "ۆ"، "ێ".

حرف "ڤ" معادل v در خط لاتین، نمایانگر صوتی است که فارسی زبانان یا به طور اصح تهرانیان در تلفظ کلمات "اوّل" و "مرودشت" در مورد حرف واو دارند.

حرف "ڵ" در زبان فارسی تلفظ نمی شود و در میان زبانهای ایرانی، از اختصاصات زبان کردی است. برای تلفظ این حرف باید سطح بیشتری از نّک زبان را به سقف دهان چسپاند و آنگاه صدای "ل" را از ته دهان تلفظ کرد.

حرف "ۆ" واو مجهول در زبان فارسی امروز نیست. برای تلفظ آن مانند تلفظ واو لب را گرد کرده و دهان قدری بیشتر باز میکنیم .

حرف "ێ" (یای مجهول) در فارسی هم تلفظ میشود و در واقع شبیه کسره ایست که زیر حرفی قرار بگیرد. مثال : کِتاب = کێتاب .

باید دانست که "ڵ" هیچگاه در اول کلمه نمی آید و بر عکس اگر کلمه ای با حرف "ر" شروع شده باشد حتماً "ر" بزرگ تلفظ میشود.

جدول مقایسه ای حروف الفبای کردی

آوانویسی          اسم            شکل                                       حرف معادل فارسی

                هه مزه        ئـــ                                                       ا                  a  

بێ             بـــ - لـبــ - ــب - ب بـــ - لــبــ - لــب -          ب                  b  

پێ             پـــ - لـپـل- لـپ - پ پـــ - لـپـل- لـپ -           پ                  p  

تێ             تــ -لــتـ - لـت - ت تــ -لــتـ - لـت -               ت                  t   

جیم             جـ - لـجـ - لـج - ج جـ - لـجـ - لـج -              ج                 j   

              چێ             چـ - لـچـ - لـچ - چ چـ - لـچـ - لـچ -              چ                c   

حێ             حـ - لـحـ - لـح - ح حـ - لـحـ - لـح -              ح                h   

خێ             خـ - لـخـ - لـخ - خ خـ - لـخـ - لـخ -              خ                x   

دال             ـد - د ـد -                                              د                d   

رێ             ر                                                        ر                r   

رێ بزرگ     ر                                                        ر               r   

زێ             ز                                                        ز                z   

ژێ             ژ                                                        ژ               Z   

               سین            سـ - ـسـ - ـس - س سـ - ـسـ - ـس -             س               s   

شین             شـ - ـشـ - ـش - ش شـ - ـشـ - ـش -             ش              s   

 عین             عـ - ـعـ - ـع - ع عـ - ـعـ - ـع -                   ع              ،   

غین             غـ - ـغـ - ـغ - غ غـ - ـغـ - ـغ -                   غ             x   

فێ              فـ - ـفـ - ـف - ف فـ - ـفـ - ـف -                  ف               f   

ڤێ              ڤـ - ـ ـڤـ - ـڤ ـ                                        ڤ              v   

قاف            قـ - ـقـ - ـق - ق قـ - ـقـ - ـق -                      ق             q   

کاف            کـ - ـکـ - ـک - ک کـ - ـکـ - ـک -               ک            k   

گاف         گـ - ـگـ - ـگ - گ گـ - ـگـ - ـگ -                گ              g   

لام           لـ - ـلـ - ـل - ل لـ - ـلـ - ـل -                         ل               l   

لام بزرگ       ڵـ - ـڵـ - ـڵ -                                            ڵ           l   

میم            مـ - ـمـ - ـم - م مـ - ـمـ - ـم -                        م             m  

نون          نـ - ـنـ - ـن - ن نـ - ـنـ - ـن -                       ن               n  

واو            و                                                          و              w 

واو مجهول      ۆ           o 

هێ            هـ - ـهـ - ـه - ه هـ - ـهـ - ـه -                      ه               h 

یێ             یـ - ـیـ - ـی - ی یـ - ـیـ - ـی -                     ی               y 

 یای مجهول           ێـ - ـێـ - ـێ - ێ      e